Cá bống mú

Tháng 10 năm 1952, tại phân liên khu miền Tây, truyện ngắn Cá bống mú ra đời dưới ngòi bút tài hoa của nhà văn Đoàn Giỏi. Đây là một trong những tác phẩm cho thấy cuộc sống của người dân Nam Bộ khi phải chịu khổ cực, bị đàn áp, bóc lột dã man dưới tay bọn thực dân và cường hào, địa chủ. Ông đã khắc họa thành công nhân vật Đấu, một thanh niên có tuổi thơ đầy đau khổ khi phải ly tán tha hương chỉ vì bọn thống trị tàn ác. Tay hương cả Hùng cướp ruộng đất khiến bố anh phải chết trong miệng cá vì mưu sinh, hắn còn dùng thuốc độc giết mẹ anh một cách tàn nhẫn và làm anh phải rời xa người con gái mình yêu. Cá bống mú là một bức tranh sinh động khắc họa rõ nét cuộc sống của người dân xóm Kèo Nèo khi ấy với tình làng nghĩa xóm sâu đậm của cụ Tám Hiền, Tư U, Kim Diêu,…ai ai cũng biết mình khổ nhưng không thể nào cứu mình ra khỏi nỗi cay đắng ấy. Với Đấu, giác ngộ cách mạng được trở thành Đảng viên và được đứng trong hàng ngũ vinh dự ấy như ánh sáng soi đường để anh và người dân có một cuộc sống ấm no, yên bình mà không phải chịu cảnh đói nghèo, bom rơi, đạn lạc… Chính tinh thần kiên cường, bất khuất, một lòng yêu nước của người chiến sĩ Cộng sản đã đưa cuộc chiến đấu đi đến thắng lợi. Không chỉ đơn thuần là một tác phẩm văn học mang ý nghĩa sâu sắc,Cá bống mú còn như một nhân chứng lịch sử phản ánh sự tàn ác của chế độ phong kiến xưa và tôn lên vẻ đẹp sáng ngời của người nông dân như những bông hoa sen trong đầm – “gần bùn mà chẳng hôi tanh”.

Nhà văn Đoàn Giỏi xuất thân trong một gia đình có truyền thống yêu nước nồng nàn. Hầu hết những tác phẩm của ông đều viết về con người và mảnh đất Nam Bộ. Cá bống mú là một trong số những tác phẩm nổi tiếng nhất của nhà văn.